کد مطلب:40324 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:29

گنجینه پرسمان » تاريخ و سيره

روز مباهله چه روزي است؟

آيه مباهله: اين آيه، در سورة آلعمران (آيه 61) آمده است. مفسران گفتهاند: اين آيه، دربارة هيأت نجراني و همراهان آنها نازل شده كه پيامبر، آنها را به مباهله دعوت كرد. آنها تا فرداي آن روز از حضرت مهلت خواستند و پس از مراجعه به شخصيتهاي نجران، اسقف (روحاني بزرگشان) به آنها گفت: شما فردا به محمد نگاه كنيد. اگر با فرزندان و خانوادهاش براي مباهله آمده بود، از مباهله با او بترسيد و اگر با يارانش آمد، با او مباهله كنيد. فرداي آن روز، پيامبر آمد، در حالي كه دست عليبنابيطالبرا گرفته و حسن و حسينپيش روي او راه ميرفتند و فاطمهپشت سرش بود. نصارا نيز بيرون آمدند; درحاليكه اسقف آنها پيشاپيش آنان قرار داشت. دربارة همراهان پيامبر سؤال كرد، به او گفتند: اين، پسر عمو و دامادش و محبوبترين خلق خدا نزد اوست و اين دو پسر، فرزندان دختر او از عليهستند و آن بانوي جوان، دخترش فاطمه، عزيزترين مردم نزد او و نزديكترين افراد به قلب اوست... . اسقف گفت: من مردي را ميبينم كه در مباهله با كمال جرأت اقدام ميكند و گمان ميكنم راستگو باشد كه در اين صورت، به خدا قسم، يك سال بيشتر بر ما نخواهد گذشت; درحاليكه در تمام دنيا، حتي يك نصراني هم وجود نداشته باشد كه آب بنوشد، و عرض كرد: اي ابوالقاسم! ما با تو مباهله نميكنيم; بلكه مصالحه مينماييم و پيامبر9 با آنها مصالحه كرد.(برگرفته از تفسير نمونه، همان، ج 2، ص 578 ـ 579 / جهت اطلاع بيشتر ر.ك: احقاقالحق، قاضي نورالله شوشتري; / پيام قرآن، آيتالله مكارم شيرازي و همكاران، ج 9، انتشارات مدرسة الامام اميرالمؤمنين/ غايةالمرام، محدث بحريني; و....)

بيان آيه:

فَمَنْ حَآجَّكَ فِيه; فأ براي تفريع است، كه موضوع مباهله را بر بيان گذشته كه دربارة حضرت عيسيغ ايراد فرموده، متفرع مينمايد.

جمله: فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَآءَنَا وَأَبْنَآءَكُم...: ضمير متكلم مع الغير در لفظ ندع با متكلم مع الغير در الفاظ ابنائنا، نسائنا، انفسنا فرق دارد; زيرا در اولي به دو طرف مخاصمه (يعني اسلام و نصرانيت) بر ميگردد، ولي در بقيه تنها به طرف اسلام بر ميگردد، پس معناي جمله اين است كه: بياييد تا فرزندان و زنان و نفسهاي خود را بخوانيم; يعني ما فرزندان و زنان و نفسهاي خود را، شما هم فرزندان و زنان و نفسهاي خودتان را بخوانيد.

در جمله: ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّه... ابتهال از بهله گرفته شده كه در اصل به معني لعنت بوده، سپس در دعا و مسائلي كه با اصرار توأم باشد، استعمال شده است.

جملة فَنَجْعَل لَّعْنَتَ اللَّه... به منزله بياني است كه براي ابتهال آمده است. جمله فنجعل آورد در حالي كه ميتوانست فنسأل آورد، تا اشاره به جزئي بودن دعا و مردود نشدنش باشد.

الف و لام در الكاذبين جنبة عهدي دارد; زيرا مراد قرار لعنت بر كاذبيني است كه در دو طرف محاجه واقع شدهاند; يك طرف پيامبر اكرمو اهلبيتش: و طرف ديگر نصارايي است كه براي احتجاج آمده بودند.(ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي;، مترجم نيري بروجردي، ج 3، ص 385ـ392، نشر بنياد علمي و فكري علامه طباطبايي.)

مفسران و محدثان شيعه و اهل تسنن، تصريح كردهاند كه آيه مباهله در حق اهلبيت پيامبر6 نازل شده است و پيامبر تنها كساني را كه همراه خود به ميعادگاه برد فرزندانش حسن و حسين و دخترش فاطمه: و علي7 بودند; بنابراين منظور از ابنائنا، در آيه فوق منحصراً حسن و حسينهستند، همانطور كه منظور از نسائنا فاطمهو منظور از انفسا، تنها عليبوده است.

امّا در مورد اين كه چرا صيغة جمع در ابنائنا، نسائنا، انفسنا بر مفرد يا بر تثنيه اطلاق شده؟ اين معني در قرآن و غير قرآن از ادبيات عرب و حتي غير عرب، بسيار ديده شده است، بسيار ميشود كه به هنگام بيان يك قانون، يا تنظيم يك عهد نامه، حكم به صورت كلي و به صيغه جمع آورده بسيار ميشود تا بر همه مصاديق تطبيق گردند، ولي در مرحله اجرا ممكن است، مصداق منحصر به يك فرد باشد و اين انحصار در مصداق منافات با كلي بودن مسئله ندارد.

به عبارت ديگر پيامبر6 موظف بود، طبق قراردادي كه با نصاراي نجران بسته بود، همة فرزندان و زنان خاص خاندانش و تمام كساني كه به منزله جان او بودند، همراه خود به مباهله ببرد، ولي اينها مصداقي جز دو فرزند و يك زن و مرد نداشتند.(ر.ك: تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 2، ص 443، دارالكتب الاسلامية.)